Pierwotny autor: Towarzysz
10.11.2006, 15:01Witam,
Kilka moich uwag na temat kokardy , w związku ze zwiększonym zainteresowaniem ...
Zacznę od pewnego usystematyzowania tematu , tzn chronologii.
W tym celu posłużę się wiadomościami , które znalazłem w pracy zbiorowej "Godło , barwy i hymn Rzeczpospolitej" (W-wa 1970 r.) , a dokładniej części "Barwy biało-czerwone" autorstwa Stefana Krzysztofa Kuczyńskiego.
1. Biała kokarda została przyniesiona do Polski z wojskiem elektorów saskich , za panowania Augusta II. W Saksonii pojawiła się od końca XVII wieku ; we Francji rozpowszechniła się dopiero w 2-giej połowie XVIII w. , w nawiązaniu do barw herbowych Burbonów.
2. S.K. Kuczyński napisał:
Cytuj:
Około połowy XVIII w. w wojsku polskim obydwu autoramentów (tzn. narodowego, jazda polska i cudzoziemskiego , głównie piechota , artyleria i dragoni - wtrącenie moje) noszono już powszechnie białe kokardy . Były to wstążki jedwabne przytwierdzone do kapelusza lub czapki galonem , zwykle złotym, marszczone do środka. Miały one kształt prawdziwej kokardy , z węzłem i skrzydełkami. Noszono je na lewej stronie czapki lub kapelusza , niekiedy pod ozdobami z piór.
W dwóch regimentach pieszych - królowej i łanowym - w latach trzydziestych XVIII w. wystepowały zapewne kokardy biało-czerwone , co stanowiło jednak wyjątek w praktyce noszenia kokard białych.
3. Kolor biały uważany był za kolor królewski , nic dziwnego , że białe kokardy zostały utrzymane również za panowania Stanisława Augusta. Warte zanotowanie jest , że obok kokardy ze skrzydełkami pojawiła się także kokarda w kształcie krążka, marszczona ku środkowi.
Kuczyński dodaje też , że jedna ze współczesnych rycin pokazuje
Cytuj:
... że w pierwszej brygadzie Kawalerii Narodowej wielkopolskiej generała Łuby 1 1790 r. Noszono kokardy biało-czerwone.
Niemniej odpowiednie przepisy mundurowe wprowadziły obowiązek noszenia białej kokardy.
Autor konkluduje, że pomimo przyjęcia białej kokardy na wzór obcych , wobec powszechności jej noszenia ,
można ją uznać za znak rozpoznawczy polskiego żołnierza.No i tutaj mała dygresja (nie byłbym sobą , gdybym jej nie zrobił ... ):
Jak pisze Kuczyński w marcu 1791 roku Komisja Wojskowa zalecała zamiast kokardy:
Cytuj:
... krzyż srebrny kawalerski według modelu , który porządniej może być utrzymywany niżeli kokardy , które od dżdżów i kurzawy , mimo najwiekszego ochędóstwa , często się brukają
(Z.Gloger "Encyklopedia staropolska ilustrowana t.I. ).
Czyli powód bardzo przyziemny , praktyczny - bardzo to lubię ...
Odtąd krzyż kawalerski blaszany występował zamiast kokardy na czapkach jazdy lub łącznie z kokardą w tle, także na późniejszych czapkach ułanów (Kuczyński).
Przyda się nam to póżniej , przy omawianiu kawalerii ...
4. Pominę perypetie z kolorami Konfederacji Barskiej i powstania kościuszkowskiego i tylko krótko o Legionach:
Teoretycznie powinny to być kolory francuskie , ale jak się im przyjrzeć , to zamiast czerwieni wystepuje karmazyn , a zamiast błekitu - granatowy. Jako dowód przytaczam list gen Kniaziewicza , który tak relacjonuje gen Dąbrowskiemu wyniki targowania się właśnie o kokardę z Rzeczpospolitą Cisalpińską (połowa kwietnia 1799 r.):
Cytuj:
Co zaś się tyczy kokardy , o którą Rząd Cisalpiński nieustannie kwestionuje , znalazł Rząd rzeczą słuszną , ażeby legioniści nosili swego narodu kokardę: granatową , karmazynową i białą.
Widać zatem , jak niebagatalna była to sprawa , kolor kokardy. Dodam , że negocjacje trwały od 1797 r. ...
Kokarda trójkolorowa wystepowała zatem póżniej we wszystkich formacjach polskich na służbie francuskiej: Legia Naddunajska, Pólnocna i Nadwiślańska.
5. Wielkie Księstwo Warszawskie wprowadziło białą kokardę - dowodem wszystkie dostępne regulaminy , przepisy ubioru. Jej szczególnym zwolennikiem był książę Józef Poniatowski - w końcu bratanek ostatniego króla. Odbyło się to pomimo niechęci ze strony Napoleona (biały - kolor Burbonów).
Kokardy już w kształcie krążka ; z płótna lub tłoczone ze skóry dla żołnierzy , oficerskie - z lamy srebrnej lub marszczone do środka.
6. W Królestwie Polskim została zachowana "narodowa , biała kokarda".
Wybuch Powstania znowu spowodował powrót tego tematu i długie, burzliwe dyskusje.
Ostatecznie tekst uchwały sejmowej z 7-go lutego 1831 roku głosił:
Cytuj:
Artykuł 1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i W.X. Litewskiego , to jest kolor biały z czerwonym.
Artykuł 2. Wszyscy Polacy , a mianowicie Woysko Polskie , te kolory nosić mają w miejscu , gdzie takowe oznaki dotąd noszone były.
Czyli ten akt uznać należy za ostateczne , oficjalne , wprowadzenie dwóch kolorów , jako narodowe.
Tak wygląda historia kokardy w wielkim skrócie.
W tym miejscu w zasadzie nie powinno być już żadnych wątpliwości.
Ale ja jednak mam i to nie tylko dlatego , że jestem marudny ( bo wiem, że jestem ) : jak dialektycznie potraktować nasze zabytki ?
Przypominam: J.Wielhorski podejrzewał , że czerwony domalowany , a prof. Bocheński stanowczo się upierał , że kokardy autentyczne. Zresztą w tym samym artykule opisane jest czako kanoniera artylerii pieszej , które prof. Bocheński opisał , ze względu na podobieństwa ozdób z czapkami piechoty.
Domyślacie się , że ... też ma kokardę biało-czerwoną !
Przypadek ?
Pozdrawiam
T.