Witam
Niedawno ukazała się trzecia część naszej książeczki "Broń i barwa ułanów Księstwa Warszawskiego w latach 1812-1814". Razem z Przemkiem Dunajem przeprowadziliśmy dogłębną analizę dostępnych materiałów i ustaliliśmy kilka wniosków, czy raczej hipotez, które podważają dotychczasowe ustalenia. Pozwolę sobie je tutaj zaprezentować by dać pole do dyskusji.
Analiza dostępnych źródeł skłania do ciekawej konstatacji. Otóż wydaje się, że rekonstrukcje graficzne mundurów polskich ułanów
z lat 1812-1814 dokonane przez Bronisława Gembarzewskiego, Herberta Knötla, Jacques’a Domange’a, Samantę Glińską i Ryszarda Morawskiego mijają się z rzeczywistością. Znaczna część plansz tych znakomitych autorów to efekt bezrefleksyjnego kopiowania twórczości poprzedników, pomyłek, a czasami nawet fantazji. Zdaje się bowiem, że pogląd Gembarzewskiego o wprowadzeniu w pułkach ułanów litewskich francuskiego przepisu mundurowego dla lansjerów liniowych nie ma podstaw i że byli oni ubrani według wzorów obowiązujących dla ułanów Księstwa Warszawskiego (oprócz ciekawego wyjątku, jakim było odrzucenie bermyc dla kompanii wyborczych, spowodowane zapewne względami ekonomicznymi). Prawdopodobnie tylko niewielka część ułanów 17. pułku miała w 1812 roku mundury z karmazynowymi wyłogami; możliwe, że tylko oficerowie. Używano jednocześnie różnych typów blach naczelnych. Wbrew sugestii Gembarzewskiego noszono szamerowane kamizelki do mundurumałego. Należy też zdecydowanie stwierdzić, że akwarela braci Suhr nie przedstawia ułanów 17. pułku litewskiego, a polskich strzelców konnych w 1809 roku. W 19. Pułku Ułanów nie
stosowano raczej mundurów z żółtymi ozdobami, lecz z karmazynowymi. Podobnie twierdzenie, że litewski 20. Pułk Ułanów używał w 1813 roku mundurów koloru zielonego, dotyczy raczej 16. pułku. Interesująca wydaje się hipoteza, że 21. Pułk Strzelców Konnych mógł używać ubiorów typu ułańskiego. Udało się potwierdzić ustalenia Dariusza Nawrota, że żandarmeria litewska otrzymała umundurowanie typu polskiego z rogatywkami i kurtkami. Na podstawie „Rękopisu drezdeńskiego” można domniemywać, iż ułani IV Korpusu Jazdy w 1813 roku otrzymali prowizoryczne uniformy z kolorowymi wyłogami w barwach odmiennych od noszonychw Księstwie Warszawskim. Trzeba natomiast odrzucić wizję Gembarzewskiego dotyczącą wyglądu 4. Pułku Ułanów; bardziej prawdopodobna zdaje się możliwość, że kawalerzystów dywizji generała Dąbrowskiego zobaczymy na rękopisie z Freibergu. Bardzo ciekawa jest obserwacja mody, jaka występowała wśród oficerów, a polegającej na używaniu nieregulaminowych karmazynowych lub pąsowych spodni do ubioru wielkiego
Wobec trudności zaopatrzeniowych i ciągłego stanu wojny moda ta wydaje się szczególnie zadziwiająca. Dostępne źródła pozwalają też dostrzec znaczną różnorodność typów noszonych furażerek oficerskich, od polskich konfederatek po francuskie à la dragonne.
Biorąc pod uwagę trudną sytuację Francji w 1814 roku, prace Romana Rupniewskiego ukazujące 1. i 2. pułki ułanów zdają się zbyt „ubogacone”. Otwarte natomiast pozostaje pytanie o barwę mundurów trębaczy tych pułków. Ważne jest ustalenie faktu, iż wprowadzenie „orientalnego” umundurowania krakusów w 1814 roku mogło być efektem zetknięcia się polskich kawalerzystów z pułkami jazdy tatarskiej w armii rosyjskiej podczas kampanii w latach 1812-1813.
Zapraszam do lektury i dyskusji