Pierwotny autor: Towarzysz
20.09.2006, 22:11Witam ,
Chciabym dołączyć do poprzednich materiałów już dawno obiecane ilustracje R. Rupniewskiego. O tyle ważne , że wykonane przez człowieka niemal świadka , żyjące blisko okresu nas interesujacego.
Z góry przepraszam za ich okropną jakośc. W tym wypadku raczej bardziej będą pomocne opisy St. Gepnera , a nie same akwarele , które są prawie nieczytelne.
Ilustracje , nawet w swej aktualnej postaci , są jednak potrzebne, aby chociaż dać wyobrażenie o przedmiocie opisu.
Artykuły te pochodzą z przedwojennej „Broni i Barwy ” , z 1937 r.
Przedstawię tylko 3 , tzn takie w których chociaz jedna postać to piechur.
Cały cykl nosił nazwę „Materiały munduroznawcze” i ciągnął się aż do pażdziernika 1938 r. („BiB” nr 10).
Zacznę od pierwszego , który daje obszerny informacje o autorze akwarel.
Zachowałem orginalną ortografię i interpunkcję.
A zatem numer 3-ci „BiB” z 1937 r. :"Znane są niewielkiej liczbie studiujących albumy akwarel Romana Rupniewskiego, przedstawiające nasze wojska z czterech okresów. Czasy Stanisławowskie i Kościuszkowskie, Księstwo Warszawskie, Królestwo Kongresowe i rok 1831. Każdy album składa się z kilkudziesięciu plansz, na któ-rych umieszczonych jest po kilka lub kilkanaście figur, na tle pejzażu. Album akwarel z 1831 r.. zostało w r. 1922 wydane przez p. Jędrzejowicza w Krakowie u Krzyżanowskiego, wydane w kolorach, bardzo starannie. Inne albumy są naogół mało znane.
Roman Rupniewski urodził się w 1802 roku w kieleckiem, nauki pobierał w Krakowie i Wiedniu, w r. 1820 wstąpił do artylerii konnej Królestwa Kongresowego.
Naraziwszy się ks. Konstantemu, miał wstrzymany awans na podporucznika, w następstwie czego wystąpił z czynnej służby, poświęciwszy się pracy na roli. W r. 1830 wstępuje ponownie do artylerii konnej, walczy pod Grochowem, Złotoryją , bierze udział w wyprawie na Siedlce, pod Ostrołęką otrzymuje Krzyż Virtuti Militari.
Po powstaniu przebywa czas jakiś w Małopolsce, w końcu osiada w Królestwie. Rupniewski posiadał umysł bardzo ruchliwy, pełen artystycznych upodobań, znany był całej ówczesnej Warszawie. Umarł w r. 1893 w Gniewącinie, w kieleckim.
Jego a1bumy powstały około połowy zeszłego stulecia, malował on sylwety wojskowe z pamięci, dobrze je znając ze swej służby czynnej, częściowo malował z opisu dawnych oficerów kościuszkowskich i napoleońskich. Największe może mają znaczenie postacie z lat 1815 - 1831 , które oglądał własnemi oczami, malując takie, co do których brak wszelkich innych źródeł, jak np. Straż graniczna, policja warszaw-ska, konduktorzy kwatermistrzostwa i inżynierii. Jako artylerzysta, zanotował b. dokładnie zaprzęgi artylerii pieszej i konnej.
W wielu wypadkach, akwarele Rupniewskiego są jedynym istniejącym źródłem munduroznawczym.
Z biegiem czasu, zostaną stopniowo opublikowane wszystkie akwarele, ku przestrodze jednak trzeba dodać, że wielokrotnie spotykają się niedokładności, pomyłki lub szczegóły umundurowania, wzbudzające pewne wątpliwości, które można przypisać zatarciu się w pamięci informatorów i artysty, pomimo to jednak są te akwarele materiałem bardzo cennym i ciekawym dla badacza, a za udostępnienie ich szerokiemu ogółowi składam imieniem naszej redakcji p. J. Jędrzejewiczowi najserdeczniejsze podziękowania na tym miejscu.
Jako pierwszy cykil rozpoczynają akwarele z czasów Księstwa Warszawskiego.
Plansza 1 zatytułowana jest przez autora:
"Zajęcie m. Krakowa przez Wojska Polskie w 1809 r. pod komendą ks. Józefa Po-niatowskiego".
Załącznik:
33rupniewskitabl1mv1.jpg
Figury pierwszoplanowe.
1. Grenadier piechoty - mundur i spodnie granatowe, epolety pąsowe, takaż wypustka na wykładach pół. Patrontasz z mosiężnym granatem. Przy patrontaszu widoczny w środku chwaścik pąsowy. Bermyca czarna, kordony białe, dno bermycy i kita pąsowe.
2. Książę Józef Poniatowski w mundurze generała dywizji. Mundur granatowy z takimże rabatem. Kołnierz, wyłogi rękawów, wypustka na rabacie, spodnie karmazynowe. Na kołnierzu i rabacie podwójny, na wyłogach rękawów potrójny haft srebrny, takiż pojedyńczy lampas na spodniach. Czapka granatowa albo czarna, pikowana srebrem, u dołu czapki futro brązowe, kokarda z krzyżem, kordony, podpinka srebrne. Wstęga Virtuti Militari. Szabla oprawna w srebro, pendent i temblak srebrne.
Czaprak czarny, suto haftowany srebrem, między dwoma srebrnymi galonami - lampas karmazynowy.
Rząd koński, wykładany srebrem, chwasty karmazynowe. Koń kary.
3. Adiutanci. Mentyk i dołman karmazynowe, futro brązowe, szamerowania srebrne. Kołnierz, spodnie błękitne. Pas huzarski karmazynowy ze srebrem. Szabeltas w tych samych kolorach, co pas. Ła-downica czarna, pas niebieski, okucia i galony na pasie srebrne. Kaszkiety błękitne.
Czaprak huzarski granatowy, takież olstra, jedno i drugie z lampasem srebrnym z widocznymi prążkami karmazynowymi. Na wierzchu granatowego czapraka i olster przykrycie z brązowego futra, z pod którego widać karmazynowe sukno. wycinane w zaokrąglone zęby z białą, wzgl. srebrną wypustką. Mantelzak z brązowego futra, dno, zęby, w barwie i kroju, jak na czapraku, na denku srebrny krzyż.
Figury drugoplanowe.
Generałowie , adiutanci generalscy i kompania wyborcza ułanów z proporczykami karmazynowo-białemi.
W lewo od ks. Józefa artyleria konna i oddział grenadierów.
Plansza 2 nosi tytuł:
"Wojsko Polskie Księstwa Warszawskiego".
Załącznik:
34rupniewskitabl2my1.jpg
Figura 1. Adiutant jenerała dywizji.
Mundur jednorzędowy i spodnie granatowe, kołnierz niebieski. Wypustki na mundurze, kołnierzu, wykłady pół i lampasy na spodniach karmazynowe. Kołpak z czarnego futra, kordony srebrne, kita biała. Kontr-epolet na prawym ramieniu i pas do ładownicy srebrne. Na prawym ręku szarfa karmazynowo srebrna, chwasty srebrne, przerabiane karmazynem.
Czaprak huzarski, mantelzak granatowy, lampasy karmazynowe.
Figura 2. Adiutant jenerała brygady.
Ubrany, jak poprzedni, tylko kita na kołpaku czarna, zaś szarfa na ręku karmazynowa z brzegami srebrnymi. Widoczne akselbanty; na lewym ramieniu. Konie obydwóch adiutantów siwe.
Figura 3. Jenerał dywizji.
Czapka czarna, pikowania srebrne. Spód z czarnej skóry, nad nim karmazynowy lampas z podwójnym haftem srebrnym, takież kordony. Pióro białe, u spodu karmazynowe. Mundur granatowy, kołnierz karmazynowy, takaż wypustka na rabacie. Epolety, hafty srebrne. Przez ramię wstę-ga Virtuti Militari.
Czaprak granatowy, szeroki lampas karmazynowy, na nim dwa galony srebrne.
Figura 4. Jenerał Ibrygady.
Czapka, jak jenerała dywizji, tylko haft pojedyńczy i spód pióra czarny.
Mundur, jak poprzedni z pojedyńczym haftem. Poły granatowe, wypustki karmazynowe. Spodnie karmazynowe - lampas srebrny. Szarfa generalska srebrna , przerabiana karmazynem, szabla w oprawie białej, pendent, temblak srebrne.
Czaprak granatowy, takiż mantelzak, oba obszyte galonem srebrnym z wypustkarni karmazynowymi.
Figury 4, 5, 6, wg. Rupniewskiego są "pułkownik z l, II i III dywizji".
Oficerowie ci są ubrani w granatowe mundury z białymi rabatami , pierwszy lewej kołnierz pąsowy z białą wypustką , drugi kołnierz karmazynowy z białą wypustką, na rabacie wypustka karmazynowa, trzeci - kołnierz granatowy z karmazynową wypustką i takaż wypustka na rabacie.
Kapelusze z białą kokardą, galony z oryginalnym zakończeniem złote, taki epolety i ryngrafy.
Figura 8. Adiutant komendant.
Kapelusz z galonem i kitką srebrną. Mundur granatowy, wykłady pół, kołnierz, wypustki i spodnie karmazynowe. Haft na kołnierzu, połach, epolety i akselbanty srebrne, takież guziki.
Czaprak i mantelzak granatowe, galon srebrny z karmazynowymi wypustkami, na klapie mantelzaka wypustka karmazynowa."
21.09.2006, 21:32Witam,
Następna część "Materiałów munduroznawczych" St. Gepnera ("Broń i Barwa" czerwiec 1937 r.) :
"
Tablica 7 albumu Rupniewskiego poświęcona jest piechocie, którą autor dzieli na trzy dywizje. Na wymienionej tablicy, z postaciami wojskowymi I dywizji, są tylko tamburmajorzy trzech dywizyj.
Załącznik:
35rupniewskitabl7nr2.jpg
Fig. 1. Tamburmajor II dywizji ubrany jest w bermycę z ponsową flamą, takąż kitą i strusiemi piórami w kolorach ponsowym, białym i niebieskim. Kordony białe, względnie srebrne przerabiane ponsowym. Frak biały rozcięty na piersiach, wyłogi, kamizelka i spodnie ponsowe, wyszywane galonami złotemi. Takież epolety z frendzlą, przerabianą kolorem ponsowym. Bandolier o kolorze zasadniczym niewidocznym, galony złote.
Fig. 2. Tamburmajor I dywizji ubrany w mundur odmiennego kroju niż poprzedni, barwy te same.
Fig. 3. Tamburmajor III dywizji jest we fraku ponsowym, rabat i spodnie białe, reszta jak poprzedni.
Fig. 4. Przedstawia oficera fizylierów. Kapelusz czarny z takąż kitą, kokarda sre-brna, galon złoty. Frak jest bardzo dziwnego i zupełnie nieprawdopodobnego kroju u wszystkich oficerów na tej tablicy, co właśnie zmniejsza wiarogodność Rupniewskiego i zmusza do ostrożnego przyjmowania malowanych przez niego postaci.
Fig. 5 i 6. przedstawiać mają oficerów woltyżerów i grenadierów. Woltyżer ma kitę pół żółtą, pół zieloną, grenadier ponsową, kordony srebrne. Fraki granatowe, rabaty żółte z ponsową wypustką, kołnierz ponsowy z żółtą wypustką u fizyliera i grenadiera, zielony z żółtą wypustką u woltyżera. Wyłogi rękawów granatowe u fizyliera, żółte u woltyżera, łapki białe, wypustki ponsowe.
Figury koło namiotu przedstawiają szeregowych - grenadiera, fizyliera i woltyżera. Barwy mundurów jak u oficerów, epolety ponsowe z żółtym u grenadiera, zielone z żółtym u woltyżera. Fizylier na drugim planie ma szczegóły munduru mało widoczne.
Bębny o zębach ponsowo-białych.
Tablica 8 poświęcona jest II dywizji.
Załącznik:
36rupniewskitabl8kh1.jpg
Na lewej stronie oficer konno, zatytułowany "gros - major".
Na granatowym fraku biały rabat, wypustka na nim , kołnierz, wykłady rękawów karmazynowe, łapka biała. Epolety jak przepis, gdyż srebrne ze złotą frendzlą. Czaprak i olstra granatowe, galon złoty, wypustki karmazynowe.
Grenadier na pierwszym planie ma na bagnecie małą chorągiew karmazynową, w środku której umieszczony jest wieniec srebrny, korona i granaty po rogach złote.
Grenadier ma kołnierz karmazynowy z białą wypustką, takiż wyłóg rękawa, rabat i łapka na wyłogu białe z karmazynową wypustką. Na wykładach pół wypustki karmazynowe. Epolety żółte z karmazynowym.
Na czele maszerującej kolumny kroczą grenadierzy, za nimi fizylierzy i woltyżerowie. Wszyscy mają rabaty białe, grenadierzy kity ponsowe, fizylierzy kity białe, kołnierze granatowe z karmazynową wypustką, wyłogi rękawów, jak u grenadierów.
Woltyżerowie - kity zielone, kołnierze żółte, takież wyłogi rękawów.
Na ostatnim planie z prawej strony widoczna figura sapera i tamburmajora , w umundurowaniu zgodnym z poprzednio już opisanymi tablicami."