Pomniki i tablice wojen napoleońskich na Pomorzu

Strona, z której pochodzą umieszczone poniżej materiały poświęcona jest nie tylko pomnikom upamiętniającym poległych w wojnach napoleońskich, ale wszelkim obiektom poświęconym żołnierzom niemieckim. polskim, radzieckim/rosyjskim i francuskim pochodzącym z Pomorza Środkowego lub poległym na tym terenie od 1807 do 1945 r.

Obecny kształt strony nie stanowi jeszcze sumy wiedzy o tego typu pomnikach, tablicach, witrażach i napisach, jest raczej wyrazem aktualnego stanu badań i stanu mojej wiedzy na ten temat. Prace inwentaryzacyjne prowadzę na szerszą skalę dopiero od wiosny tego roku i zamierzam kontynuować je w przyszłości. Na razie udało mi się umieścić na stronie opisy i zdjęcia ponad 300 takich monumentów.

Aktualne badania są przedłużeniem poprzednio realizowanego (i nie w pełni jeszcze zakończonego) projektu inwentaryzacji nagrobków, tablic, płyt i epitafiów zachowanych (jak i tych zniszczonych po 1945 r.) na terenie Pomorza Zachodniego. Efekty tej pracy opublikowałem na stronie epigrafika.slupsk.pl

Obiekty dotyczące okresu napoleońskiego należałoby podzielić na dwie grupy: tworzone wkrótce po owych wydarzeniach i wystawione na przełomie XIX i XX w.

Pierwsze są znakiem ludzkiego żalu i pamięci o poległych członkach rodzin, drugie wynikły z rozkwitu nacjonalistycznych uczuć w zjednoczonych Niemczech. Pierwsze poświęcano ludziom, drugie idei. Pierwsze wpisują się w tradycję wiosek, są pierwszym ogniwem długiego łańcucha podobnych tablic (wojny napoleońskie, wojny o zjednoczenie Niemiec, I wojna światowa) zachowanych szczątkowo w nielicznych kościołach, gdzie nie dosięgła ich reka ani radzieckiego żołnierza, ani polskiego proboszcza (np. Zimowiska w pow. słupskim).

Drugie budzą moją grozę, gdy wie się, jak straszne skutki dla Europy przyniosły emocje dzięki którym takie pomniki (Kołobrzeg, Koszalin, Zagórzyce).

Przyglądając się tablicom powstałym bezpośrednio po wojnach napoleońskich można dostrzec ciekawe zjawisko. W większym stopniu poświęcone są poległym w tzw. "wojnie wyzwoleńczej" z lat 1813-1815 niż pierwszemu etapowi wojny francusko-pruskiej 1806-1807. Trudno orzec, czy tendencja taka wynika z błędu pomiaru spowodowanego słabością bazy źródłowej, czy mamy tutaj do czynienia z przejawem wielkiego procesu dziejowego, którego początkiem była Rewolucja Francuska a Napoleon roznosicielem po Europie - procesem tworzenia się nowoczesnych narodów.

Być może chętniej uwieczniano imiona poległych w wojnie o Ojczyznę niż poległych w l. 1806-7 obrońców władzy absolutnego monarchy. Być może...

Lektura inskrypcji tablic z różnych okresów XIX w. pozwala również na zilustrowanie znanego skądinąd sądu o oczywistej zmianie sposobu prowadzenia wojny i rodzaju strat ludzkich. Na obiektach dotyczących lat 1806-1815 jak również 1866-1871 duża część żołnierzy umierała w marszu i lazaretach od ran, upływu krwi i gangreny. W I wojnie światowej w lazaretach umiera garstka, znakomita większość ginęła w polu od kul i szrapneli.

I ostatnia uwaga. Lektura napisów pozwala zauważyć, jak bardzo I wojna światowa zbanalizowała ludzką śmierć. Tablice z wojen napoleońskich i wojen zjednoczeniowych poświęcają poległemu wiele uwagi. Nie tylko nazwisko i data śmierci jest ważna. Podaje się stopień, nazwę jednostki, miejsce i okoliczności śmierci. Zdaje się, że żywi smakują pamięć o poległym bracie czy synu. Hekatomba I wojny światowej spowodowała, iż śmierć stała się banalna. Poległemu powinno starczyć wymienienie często jedynie imienia, nazwiska i daty śmierci. Data urodzin, nazwa pułku, miejsce śmierci pojawia się o wiele rzadziej. Brak często po prostu miejsca na pomnikach fundowanych przez biedne wioski w trudnych ekonomicznie latach 20-tych XX w.

Zapraszam serdecznie do odwiedzenia mojej strony epigrafika.slupsk.pl, do przesyłania wszelkich uwag, uzupełnień i poprawek jak również do nadsyłania wszelkich wiadomości o nieobjętych inwentaryzacją pomnikach żołnierskich na Pomorzu Środkowym. Zapraszam też do debaty na poświęconej epigrafice grupie dyskusyjnej.

Obiekty poświęcone żołnierzom niemieckim poległym i zmarłym w czasie wojen napoleońskich w latach 1807-1815
Barzowice (Barzwitz)
tablica drewniana (zachowana, stan dobry)

Drewniana, prostokątna tablica o wymiarach 125 x 56 cm ujęta uskokową, profilowaną ramą upamiętniająca poległych i zmarłych żołnierzy i weteranów kampanii przeciw pruskich Napoleonowi z parafii Barzowice.

Na szarym tle kaligraficzną minuskułą napis:

Ehrendenkkmal / P. Lange a[us] Zillmitz. musq[uetier]; V - 21-st Inf: Reg: St[erben] den 3-t marz 1818 / C. Plath landwehrmann a[us] Barzwitz / St[erben] hier d. 18-T apr[il]. 1818 / P. Borchmann a[us] Zillmitz* Gr[osse] / blich beÿ Leipzig d[en] 18-T oct. 1814 / Joch[ann].Kraeft musq[uetier]; ; St[erben] den 11-T Oct[ober] / 1819 in Barzwitz / Petr. Stüve Gard. St[erben] d[en] 26-t / Marz 1821 in Dörsentin** / Ch. Dreison Musq[uetier]; ; St[erben] d[en] 31 / December 18.. in Zillmitz / Mart[in] Borchmann a[us] Barz / witz Gard.. St[erben] d[en] 20. febr. / 1814 in Potsdamm./
Michael Sielaff a[us] Barzwitz / Grenad., St[erben] d[en]. 26 Decebr 1843 / Johan Buhrow a[us] Drosedo[w]*** / Grenad.. St[erben] d[en]. 12 Decebr. 1846 / Mart[in] Borchman a[us]. Carzin**** / Musq[uetier]; . St[erben]. D[en]. 9 Novemb[er] 1851. / C. Walter a[us] Barzwitz G.W. St[erben]/ d[en] 6 October 1849. /

* Sulimice
** Dzierzęcin
*** Drozdowo
**** Karsino

Źródło:
E. Kowalska, opis zabytku z karty ewidencyjnej zabytków ruchomych przechowywanej w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie - Delegatura w Koszalinie.
 
Foto: Ewa Kowalska

Charbrowo (Charbrow)
tablica drewniana (zachowana, stan dobry)

Dwie drewniane tablice o wymiarach ok. 150 x 80 cm pochodzące z kościoła w Charbrowie przechowywane obecnie w Muzeum Regionalnym w Lęborku.
Prostokatne, ujete w prostą ramę, zwieńczone gzymsem. Napisy czarne na białym tle, po bokach szare. monochromatyczne zwisy kampanulowe.

Tekst:

Tablica 1
Mit Gott / für König u[nd] Vaterland / kämpfend fielen die Brüder / Christian Ernst Ewald von Gruben bei Colberg schwer verwundet den / 1 Juli 1807 starb den 29. / desselben Monats / Ferdinand George August von Gruben Ritter des eisernen / [Kreuz] bei Den[n]ewitz den 6 Sept[ember] 1813.

Tablica 2
Mit Gott / für König u[nd] Vaterland / kämpfend fielen die Brüder / Karl von Somnitz bei Auerstädt am 14 Oct[ober] 1806 / Theophil von Somnitz / bei Cossianna in / Russland den 8 Juli 1812. / Beide im Blücherschen Husaren / regiment und im 17-ten Jahre ihres Lebens stehend.

Źródło:
J.Kriegseisen, opis zabytku z karty ewidencyjnej zabytków ruchomych przechowywanej w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Gdańsku - Delegatura w Słupsku.
 
Foto: Zachariasz Frącek


Foto: Zachariasz Frącek

Iwięcino (Eventin)
tablica drewniana (zachowana szczątkowo)

Zachowana górna część tablicy upamiętniającej żołnierzy zmarłych i poległych w okresie wojen napoleońskich pochodzących z parafii Iwięcino.
Została ona odsłonięta w dniu 19 października 1817 r. Autorem był woźny szkolny i jednocześnie stolarz Caspar Dummer z Wierciszewa [ Wandhagen]. Jej kształt nie spotkał się z powszechnym uznaniem, ówczesny pastor Johann Blume ubolewał, że nie nadaje się, gdyż jest za mała i nieczytelna.

Tekst z zachowanego fragmentu tablicy:

Aus diesem / Kirchspiel starben für / König und Vaterland /
I aus Eventin a. Christian Woldt Landwehrmann beim 2. Sturm für die Erobe / rung vor Reims am 14: März 1814 im Alter 31 Jahr (na stronie www.denkmalprojekt.de dodatkowa wiadomość: Sohn des hiesigen Schulzen )
b. Jakob Lau Landwehrmann den 6. Febr[uar] 1814 zu Eisenach im Lazareth. Alt / (na stronie www.denkmalprojekt.org dalszy ciąg: 34 Jahre)

Ciąg dalszy na podstawie strony www.denkmalprojekt.org
(Uwaga! Zmieniono układ napisu zamieszczonego na stronie internetowej w celu dostosowania go do kolejności informacji na zachowanym fragmencie)

c. Peter Fock Lanwehrmann 8. Januar 1814 zu Halle im Lazarett 20 Jahre
d. Martin Bahr Musketier 27. Januar 1814 zu Köln am Rhein im Lazarett 34 Jahre
e. Jakob Taroschke Füselier blieb im Gefecht bei Lüneburg den 2. April 1813 23 Jahre
II aus Wandhagen
a. Martin Mau Landwehrmann blieb den 10. Januar 1814 bei der Belagerung von Wittenberg 35 Jahre
b. Martin Heyer Landwehrmann blieb den 16. Januar 1814 vor Wittenberg 29 Jahre
c. Gottfried Verse Reservelandwehrmann starb den 28. Januar 1814 zu Colberg im Lazarett 28 Jahre
d. Caspar Lau Landwehrmann starb im Februar 1814 zu Stargard im Lazarett, 26 Jahre
e. Jakob Bartelt Musketier blieb am 9. März 1814 in der Schlacht von Antwerpen 22 Jahre
f. Johann Pitzke Füselier starb im Mai 1814 zu Aachen am Rhein im Lazaret, 22 Jahre
g. Jakob Heyer Musketier starb am 20. September 1814 zu Aachen am Rhein im Lazarett 22 Jahre
III aus Beelkow
a. Martin Rubow Landwehrmann fand den 11. Januar 1814 seinen Tod in der Elbe bei Wittenberg 21 Jahre b. Martin Pingel Musketier blieb den 16. Juni 1815 in der Schlacht bei Ligny 30 Jahre

Nazwiska czterech poległych umieszczone najprawdopodobniej na ramie tablicy (komentarz na stronie
www.denkmalprojekt.org )

Peter Dettbarn Beelkow blieb 1812 in einem Gefecht in Rußland 29 Jahre Johann Dettbarn Beelkow starb 1813 in Riga im Lazarett 25 Jahre George Krüger Wandhagen 1812, Rußland 25 Jahre welcher 1812 in Rußland soll ins Lazaret gekommen sein und ohne Zweifel seinen Tod auch daselbst gefunden haben Christian Plath Wandhagen 1812, Lazarett in Marienburg 31 Jahre ist 1812 im Lazaret in Marienburg gestorben

Treść tablicy podana na podstawie informacji ze strony internetowej:

www.denkmalprojekt.org

(Uwaga! Odczyty zamieszczone na tej stronie po skonfrontowaniu z zachowanymi inskrypcjami wykazują pewne różnice i nie mogą być traktowane jako całkowicie pewne!)

 
Foto: Warcisław Machura

Kołobrzeg (Kolberg)
pomnik Gneisenau i Nettelbecka (nie zachowany)

Odsłonięty w dniu 2 lipca 1903 roku przed katedrą, od strony dzisiejszej ulicy Armii Krajowej, pomnik legendarnych bohaterów obrony miasta przed wojskami napoleońskimi w roku 1807 - przedstawiciela ludności cywilnej przy komendancie twierdzy - Joachima Nettelbecka i komendanta twierdzy majora Neihardta von Gneisenau (dzieło znanego mistrza Georga Meyera z Berlina-Steglitz). Twórca rzeźby przedstawił niezwyciężonych obrońców twierdzy jak ściskają sobie dłonie, a Nettelbeck wyraża swój podziw dla dzielnego Gneisenau.
Na frontonie pomnika umieszczona była tablica pamiątkowa - relief, poświęcona Saksończykowi, Ferdynandowi Schillowi. Kiedy Francuzi rozpoczęli wojnę z Prusami na Pomorzu, Schill na czele oddziału powstańców prowadził walkę partyzancką. Walczył w obronie twierdzy kołobrzeskiej. Był brawurowym i zuchwałym żołnierzem. Jego działania nie zawsze były zgodne z prawem i rozkazami jego przełożonych. Nawet król pruski Fryderyk Wilhelm III odmówił zgody na budowę pomnika F. Schilla w Stralsundzie, gdzie zginął w roku 1809. Król uzasadnił swoją decyzję: "Nie uchodzi niesubordynacji wznosić pomniki". Na tę królewską decyzję odpowiedział opozycyjny poeta pruski dwuwierszem: Jeżeli nawet nie otrzyma kamienia pamiątkowego,/to jego imię nigdy nie będzie zapomniane". I tak się stało, bo imię Schilla zapisane jest w każdym niemieckim podręczniku historii.
Decyzję o rozebraniu pomnika majora Gneisenau i Nettelbecka podjęto w 1945 roku. Wynika to ze sprawozdania rocznego (4 maja 1946 r.) Sekretariatu Komitetu Miejskiego Polskiej Partii Robotniczej w Kołobrzegu. Uchwałę podjęto na wiecu protestacyjnym i (23 września 1945 r.) przeciwko skazaniu przez sąd w brytyjskiej strefie okupacyjnej 48 Polaków, byłych robotników przymusowych w Niemczech.
Po pomniku pozostał tylko cokół, który rozebrano we wczesnych latach 60. W roku 2000 w tym miejscu odsłonięto pomnik I milenijny - Ottona III i Bolesława Chrobrego.

Źródło:
J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do roku 1945, Kołobrzeg 1999, s. 50-51.


 

 

 
Zdjęcia pochodzą z albumu: J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do roku 1945, Kołobrzeg 1999.

Kołobrzeg (Kolberg)
pomnik grenadierów Waldenfelsa (nie zachowany)

Pomnik poświecony poległym podczas oblężenia francuskiego w 1907 r. grenadierom dowodzonym przez zastępcę komendanta twierdzy - kapitana Waldenfelsa ustawiony w miejscu szczególnie krwawych walk w Forcie Wilczym.
Brązowa(?) tablica oparta na kamiennej podstawie w ogrodzeniu zbudowanym z czterech luf armatnich połączonych łańcuchami.

Napis na tablicy:
Dzielnym grenadierom Waldenfelsa na pamiątkę. Wolfberg 1807.

Źródło:
J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do roku 1945, Kołobrzeg 1999, s. 54.


 

 
Zdjęcia pochodzą z albumu: J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do roku 1945, Kołobrzeg 1999.

Kołobrzeg (Kolberg)
pomnik Waldenfelsa (nie zachowany)

Odsłoniety w 1910 r., umiejscowiony w Szańcu Kamiennym (Waldenfels-Schanze). pomnik poświęcony walecznemu zastępcy komendanta twierdzy Colberg, kapitanowi Karolowi von Waldenfels, poległemu w czasie walk obronnych w 1807 roku.
Na tych terenach (Fort Wilczy) trwały szczególnie krwawe i zacięte walki, w których po stronie francuskiej brali udział Polacy. Tak o tej bitwie pisze Hieronim Kroczyński w swojej książce "Polacy w walce o Kołobrzeg 1807": "W brawurowych atakach na bagnety żołnierze polscy zdobywali szańce na przedpolach twierdzy, siejąc postrach wśród pruskich grenadierów; od polskiej kuli zginął zastępca twierdzy kołobrzeskiej kapitan Waldenfels".

Źródło:
J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii do 1945 r., Kołobrzeg 2003, s. 53

 
Zdjęcia pochodzą z albumu: J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do roku 1945, Kołobrzeg 1999.

Kołobrzeg (Kolberg)
płyta kamienna von Rödera (nie zachowana)

Płyta nagrobna kapitana Heinricha von Rödera, jednego z obrońców twierdzy kołobrzeskiej w 1807 r. Oficer ten, raniony ciężko kulą armatnią zmarł 3 lipca 1807 r. Pomnik na grobie, wystawiony przez rodzinę nad rzeką Parsentą przy dzisiejszej ul. Frankowskiego składał się z kamiennej płyty i murowanego obramowania z metalowym ogrodzeniem wewnątrz którego posadzone zostały dwie lipy.
Płyta nagrobna istniała do lat 60-tych XX w., kiedy to na polecenie władz miejskich została zniszczona jako obiekt poniemiecki.
Między korzeniami nadal rosnących lip odkryto niedawno zachowane szczątki płyty z widoczną datą 1807 r.

 

 
Zdjęcia uzyskane dzięki uprzejmości p. Hieronima Kroczyńskiego

Kołobrzeg (Kolberg)
nagrobki Nettelbecka i Waldenfelsa (nie zachowany)

Groby kołobrzeskich bohaterów 1807 roku - przedstawiciela mieszczan przy komendancie twierdzy kołobrzeskiej - Joachima Nettelbecka i zastępcy dowódcy twierdzy kpt. Karola Waldenfelsa umiejscowione na starym cmentarzu przy koście św. Mikołaja. Jako nagrobki wykorzystano kolumny ze zniszczonego ratusza miejskiego. Ich zlikwidowane w 1945 r. mogiły znajdowały się dokładnie pomiędzy ulicami Towarową i Obrońców Westerplatte, naprzeciwko ośrodka wypoczynkowego "Politechnika Poznańska".
Dzisiaj miejsce spoczynku obu pruskich bohaterów jest jeszcze dość widoczne, wynika to z układu drzew i krzewów na skwerze, przed wejściem do ośrodka wypoczynkowego "Politechnika".

 
Zdjęcia pochodzą z albumu: J. Patan, Historia Kołobrzegu w fotografii. Kolberg do roku 1945, Kołobrzeg 1999.

Koszalin (Koslin)
pomnik kamienny (nie zachowany)

Pomnik ustawiony w 1829 roku na Górze Chełmskiej ku czci poległych w wojnach napoleońskich. Obiekt w kształcie ośmiobocznej kaplicy z ustawionym na szczycie kamiennym krzyżem.

Źródło:
D. Szewczyk, Koszalin w obiektywie XX wieku, Koszalin 1994 s. 36

 
Zdjęcie pochodzi z albumu: D. Szewczyk, Koszalin w obiektywie XX wieku, Koszalin 1994 s. 36

Pałowo (Alt Paalow)
tablica drewniana (zachowana, stan dobry)

Tablica w kształcie prostokąta, zwieńczona półkolistym naczółkiem, upamiętniająca poległych w wojnie napoleońskiej, ujęta szeroką profilowana ramą, pomalowaną ugrem. Na czarnym tle napis białą gotycką minuskułą w ośmiu wierszach:

DEN EHRENVOLLEN TOD FUR KÓNIG/ UND VATERLAND STARBEN/ 1, JOHANN STRAUS LANDWEHR=/MANN, ER BLIEB 1813 D.17 TEN OCTOBER/ BEY LEIPZIG.
2, JOHANN STRAUSS LANDWEHRM./FIEL 1814 D. 7TEN MARZ BEY REIMS/ GEBURTIG AUS NITZELIN./

Zaszczytną śmiercią dla Króla/ i Ojczyzny zginęli/ 1.Johann Straus żołnierz piechoty, poległ 17 września 1813 koło Lipska/
2, Johann Strauss, żołnierz piechoty/ zginął 7 Marca 1814 koło Reims/ urodzeni w Nitzelin*.

W naczółku znajdują się ślady po mocowanym na gwoździach odznaczeniu - prawdopodobnie metalowy Krzyż Żelazny (Eisernes Kreuz, ustanowiony przez Fryderyka Wilhelma III w 1813 r.).

*Nosalin

Źródło:
E. Kowalska, opis zabytku z karty ewidencyjnej zabytków ruchomych przechowywanej w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie - Delegatura w Koszalinie

 
Foto: Ewa Kowalska

Parsowo (Parsow)
tablica drewniana (zachowana, uszkodzona)

Tablica epitafijna o wymiarach 119 x 57 cm wykonana z polichromowanego, rzeźbionego drewna, przechowywana na wieży kościoła. Bardzo zniszczona, pozbawiona podstawy oraz większości ornamentów.
W zwieńczeniu tablicy fronton z nałożonymi trzema palmetami. W tympanonie, wypukłe liczby rzymskie: MDCCC XII MCM (1800-12-1900) Centralne pole tablicy stanowi prostokątna płyta, po bokach ujęta kanelowanymi pilastrami, pomalowanymi na biało. Od dołu widoczne fragmenty ornamentu okuciowego. Od góry zwieńczona płaskorzeźbionym wieńcem dębowym, z przeplataną wstęgą, której końce przechodzą na płytę. Poniżej w dwóch szpalerach napis, przedzielony na środku ,prostymi wstęgami. Tło czarne, litery złote, majuskulne:

DIES / EISERNE / KREUZ ERHIELT / CARL HEINRICH / VON / GERLACH PARSÓW / ERB UND FIDEI / KOMMISS HERR / AUF PARSOW /

Żelazny krzyż Carla Heinricha von Gerlach z Parsowa; dziedzic na Parsowie

SCHWEMMIN / ALS LANDRAT / DES FUERSTEN / TUMER KREI= / SES IN DEN / FREIHEITS= / KRIEGEN/

Schwemmin starosta z Fuersten w czasie wojen wyzwoleńczych.

Źródło:
D. Horoszko, opis zabytku z karty ewidencyjnej zabytków ruchomych przechowywanej w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie - Delegatura w Koszalinie

 

 
Foto: Danuta Horoszko

Szczecinek (Neustettin)
popiersie kamienne (zachowany, stan bardzo dobry)

Popiersie żołnierza napoleońskiego umieszczone na postumencie z inskrypcją.
Pomnik wzniesiony został w 1997 roku w miejscu, w którym w 1813 r. pochowano 119 żołnierzy Napoleona zmarłych podczas odwrotu spod Moskwy.

Tekst:
Pamięci 119 / żołnierzy / napoleońskich / zmarłych z / wycieńczenia / w czasie odwro- / tu spod Moskwy / i tu pochowa- / nych / grudzień 1812 - luty 1813
A la memoire / de 119 soldat / Napoléoniens / morts extenuér / an retour / de Moscou / et enterrés ici / Decembre 1812 / - Fevrier 1813 / 1997

 
Zdjęcie ze strony: www.szczecinek.org

Zagórzyca (Sageritz)
pomnik kamienny (zachowany, uszkodzony)

Wykonany z granitowych głazów oraz kostki pomnik ustawiony przy drodze z Mianowic do Zagórzycy.
Został ustawiony na pamiątkę bitwy pomiędzy pruskim oddziałem majora Schilla a Polakami dowodzonymi przez generała Sokolickiego walczącymi u boku Napoleona, która odbyła się w tym miejscu 18 marca 1807 roku.
Obelisk odsłoniła we wrześniu 1910 roku cesarzowa niemiecka Augusta Wiktoria przy okazji wizyty cesarskiej pary w Słupsku . Napis na tablicy brzmiał:

Dla upamiętnienia potyczki pod Mianowicami 18 marca 1807, w której jazda Schilla zwyciężyła Polaków na żołdzie Napoleona, wzniesione przez Związek Weteranów, Zagórzyca 1910".

 

 
Foto: Warcisław Machura

Zimowiska (Wintershagen)
tablica drewniana (zachowana, stan bardzo dobry)

Tablica poświęcona pamięci żołnierzy poległych w czasie wojny wyzwoleńczej spod władzy Napoleona w latach 1813-1814.
Na czarnym tle napis wykonany białym i czarnym ozdobnym, kursywnym pismem. Częściowo uszkodzona zielona rama ozdobiona szarymi kwadratami i rozetami w narożnikach.

Tekst:
Aus / diesem Kirchspiel Starben / für König und Vaterland in den Fahren 1813 und 1814

Z tej parafii zginęli za króla i Ojczyzną w kampaniach 1813 i 1814

1-tens Der Mousquetier Elert Bogislav Kittner den 6-ten September 1813 bey Dennewitz 21 Jahr alt.
2-tens Der Landwehrma[n] Gottlieb Kruggel im Lazareth / zu Schwedt Ende September 1813 36 Jahr alt.
3-tens Der Unteroffizier in der Landwehr Carl / David Halbpap im Lazareth zu Stettien den 18-ten Maertz 1813 37 Jahr alt.
4-tens Der Landwehrman[n] Johan[n] Kletzke im Hospital zu Saarburg Ausgang Maertz 1814 19 Jahr alt.
5-tens Der Landwehrman[n] Ludewig Pigger im Lazareth zu Stettien Ende Aprils 1814 18 Jahr 6 m.
6-tens Der Lanwehrman Michael Gemkow in Franzoesicher Gefangenschaft zu Marvejols im Hospital 1814 Ende May 18 Jahr alt.


Foto: Warcisław Machura

Autor prosi, aby wszelkie uwagi, poprawki i uzupełnienia słać na adres: wmachura(at)wp.pl

Opracował: Warcisław Machura