Nasza księgarnia

Pomniki epoki napoleońskiej w Polsce - wprowadzenie

Posted in Pomniki epoki napoleońskiej w Polsce

W związku z problemami ze znalezieniem Wydawcy dla naszego wiekopomnego dzieła, postanowiliśmy zaprezentować efekty naszej kilkunastoletniej pracy w Internecie. Nie chcąc zrobić zawodu naszym czytelnikom, którzy znają projekt "Pomników epoki napoleońskiej w Polsce" ze Studiów do epoki... będziemy prezentować kolejne obiekty na łamach witryny Napoleon.org.pl. Życzymy miłej lektury! 

Wprowadzenie 

A B C D E F G H I J K

 

Gdy w 1879 r. chowano doczesne szczątki jednego z polskich bohaterów epoki napoleońskiej – gen. Dezyderego Chłapowskiego, przewodniczący obrzędowi ks. Florian Stablewski powiedział, że Polska nie zapomni o wodzach swoich, co nie tylko w orężnej walce, ale i w walce duchów szli przed narodem, – co zwyciężeni w bohaterskim boju z wrogiem, naród powiedli do zwycięstw przed Bogiem. (…) I będzie naród pielgrzymował do ich grobów, aby na nich składać wieńce chwały. I będą piewce opiewać ich czyny, a ojce będą uczyć synów, że tu leżą wodze, co w noc ciemną łzy i krew przelewali pod smętny posiew dla przyszłych pokoleń. Dziś, po dwóch wiekach od tych wydarzeń, materialne ślady po ich bohaterach nadal znajdują się nie tylko w wielkich miastach, ale także w miasteczkach i wsiach.

Oddajemy do rąk Czytelników pierwszą część katalogu pomników napoleońskich w Polsce. Składają się na niego setki monumentów, nagrobków, epitafiów, tablic i kamieni pamiątkowych rozsianych po całej Polsce. Ich wspólnym wyróżnikiem jest związek z czasami określanymi imieniem Cesarza Francuzów. Może być to relacja z wydarzeniami tej epoki zarówno militarnymi, jak i politycznymi. Jednak częściej ów związek występuje poprzez życiorys osoby, której zabytek taki upamiętnia. Przeważającą większość obiektów stanowią bowiem w naszym katalogu epitafia, nagrobki i grobowce nie tylko napoleończyków, ale także ich przeciwników. Choć powstania, dwie wojny światowe i okres komunizmu doprowadziły wiele z takich obiektów do ruiny, a czasem nawet całkowitej destrukcji, to jednak na naszych ziemiach zachowało się jeszcze zaskakująco wiele pamiątek po czasach napoleońskich i ludziach, którzy je tworzyli.

Niniejszy katalog spełnia także rolę dokumentacyjną. Katastrofalny stan niektórych zabytków każe przypuszczać, iż ich niespełna 200-letnia egzystencja może niebawem się zakończyć. W katalogu zostały uwzględnione te obiekty, które posiadają wyraźne odniesienie do epoki napoleońskiej, albo poprzez znaną osobę lub wydarzenie, albo poprzez wspomnienie jej w inskrypcji. Oprócz zabytków o charakterze typowo sepulkralnym i komemoratywnym, w spisie znalazły się także przykłady obiektów architektonicznych (lub należących do dekoracji architektonicznej). Zdecydowaliśmy się umieścić w katalogu kamienie i napisy pamiątkowe, jakie pojawiły się na Śląsku w 100-lecie „wojny wyzwoleńczej” 1813 r. Postanowiliśmy jednak zrezygnować z obiektów, których związek z epoką oparty jest jedynie na nieudokumentowanej legendzie, której nie ma możliwości zweryfikować. Stąd nie znalazły się w tym opracowaniu różnego rodzaju „pomniki etnograficzne” w rodzaju głazów, na których miał siadywać Napoleon, czy też drzew, pod którymi podobno odpoczywał. Być może informacje o nich zostaną opublikowane w innym opracowaniu. Podobne wątpliwości nastręczają współczesne pomniki i tablice fundowane przy obiektach użyteczności publicznej – najczęściej szkołach, noszących imiona postaci z epoki. Tu także autorzy postanowili większości spośród nich nie uwzględniać. Katalog został zorganizowany w układzie alfabetycznym miejscowości.

Praca nad katalogiem trwa już od kilkunastu lat. Dlatego fotografie mogą nie ukazywać aktualnego stanu niektórych spośród zabytków. Sama idea zebrania obiektów związanych z epoką napoleońską narodziła się dzięki  współpracy autorów na forum wortalu napoleon.org.pl (wcześniej napoleon.gery.pl). Realizację tego pomysłu wspierało dziesiątki osób z całej Polski, które udostępniały nam informacje i fotografie. W imieniu autorów i Czytelników pragniemy im wszystkim serdecznie podziękować. Mamy świadomość, że nasza praca nie jest kompletna i zapewne wymaga uzupełnienia o obiekty, do których nie udało nam się dotrzeć i ich zweryfikować, albo o takie, o których po prostu nie wiedzieliśmy. Będziemy nadal zbierać dane o pomnikach epoki napoleońskiej z myślą o ich publikacji, dlatego chętnie przyjmiemy każdą pomoc w tym względzie.

Niniejszy katalog może stanowić rodzaj przewodnika dla pasjonatów epoki napoleońskiej w Polsce, dzięki któremu będą oni mogli odnaleźć w swojej okolicy i poznać ostatnie materialne pamiątki po tych czasach i postaciach związanych z okresem Księstwa Warszawskiego. Jesteśmy przekonani, że tak samo jak dla autorów, również dla Czytelników tego opracowania, zetknięcie się z miejscem wiecznego spoczynku lub z innymi materialnymi śladami bohaterów epoki, których znamy z dokumentów i historii, będzie z pewnością ekscytującym doświadczeniem. I to nie tylko w przypadku tych najbardziej znanych postaci. Życiorysy wielu spośród mniej znanych napoleończyków, jak choćby opisanego w tej części Mikołaja Dobrzyckiego, mogłyby posłużyć za scenariusz do filmu sensacyjnego – i to znacznie lepszego niż ten wymyślony przez scenarzystów.

Służba w czasach Księstwa Warszawskiego – czy to wojskowa, czy cywilna, była dla naszych przodków powodem do dumy, czemu dawano wyraz na nagrobnych i epitafijnych inskrypcjach. Czymś więcej niż tylko przyczynkiem do chwały postaci, a w ślad za tym – rodu, było częste odnotowywanie odznaczeń: Legii Honorowej, Orderu Wojskowego Polskiego (Virtuti Militari) czy medalu św. Heleny. Było to bowiem wspomnienie i świadectwo czasach, kiedy Polacy zbrojnie bili się o swą wolność, a polski oręż zyskał sławę w całej Europie. To wspomnienie było szczególnie ważne i czytelne w czasach zaborów. Mamy nadzieję, że nasza praca będzie spłatą choć części długu wobec naszych przodków, którzy szukając wolności oglądali Sierrów szczyty i Alpejskich gór wyżyny.